Hybrid

Zaw Zaw Htun
Yesterday at 10:00 ·
More options

၁။

Hybrid Poetry ကို ကၽြန္ေတာ္ ေရးခ်င္စိတ္ျဖစ္ေနတာ ၾကာပါၿပီ။ ေျပာရရင္ျဖင့္ သံုးႏွစ္ေလာက္ ႐ွိပါၿပီ။ ဒီေတာ့ ကၽြန္ေတာ္ စာအုပ္တစ္အုပ္ကို ဝယ္လိုက္ပါတယ္။ လြန္ခဲ့တဲ့ ႏွစ္ႏွစ္ေက်ာ္ကပါ။ အဲဒီစာအုပ္က အေမရိကန္ဟိုက္ဘရစ္(ဒ္) ကဗ်ာေပါင္းခ်ဳပ္ (Norton Anthology of New Hybrid Poetry) ပါ။ အဲဒီမွာ ျပႆနာတက္တာပါပဲ။ နာမည္ကို ကၽြန္ေတာ္က ဖတ္တယ္။ အေမရိကန္ဟိုက္ဘရဒ္(ဒ္) ကဗ်ာအသစ္ဆိုေတာ့ ကၽြန္ေတာ္စဥ္းစားတယ္။ အေဟာင္းက ဘာလဲေပါ့။ “အသစ္” လို႕ ေရးထားတာ “အေဟာင္း” ႐ွိလို႕ ေရးထားတာ မဟုတ္ဘူးလား။ ဒါနဲ႕ ကၽြန္ေတာ္ သံုးပုဒ္ေလာက္ ေကာက္ျပန္ၾကည့္တယ္။ ပစ္ထားလိုက္တယ္။ ဟိုက္ဘရစ္(ဒ္) အေဟာင္းဆိုတာ ဘာလဲ။ အဲဒီေတာ့ ကၽြန္ေတာ္ ဖတ္ေနတဲ့ ကဗ်ာကိရိယာလက္စြဲက်မ္းေလး႐ွိတယ္။ (The Essential Guide to Studying Poetry) လို႕ အမည္ရတယ္။ ေရးသူက “Rhian Willams” ပါ။ အဲဒီက်မ္းေလးကို ကၽြန္ေတာ္ ဆင္ျမဴရယ္ဘက္ကက္ ဘာသာျပန္ေတာ့ ျပင္သစ္ပံုစံေသကဗ်ာ (French Fixed Forms) ကို ေလ့လာျဖစ္တယ္။ အဲဒီစာအုပ္မွာပဲ “Hybrid Forms” ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႕ အခန္းတစ္ခန္းပါတယ္။ အဲဒီမွာ ကၽြန္ေတာ္႐ွာေနတဲ့ အေမရိကန္ကဗ်ာက ႐ွိၿပီးသား “Hybrid”ဆိုတာ ပံုစံအရ အေရာျဖစ္ေနတဲ့
၁။ ေတးကဗ်ာဒရာမာ (Verse Drama)
၂။ ေတးကဗ်ာဝတၳဳ (Verse Novel)
ကို ေျပာတာပါလားဆိုၿပီး ေကာက္ခ်က္ခ်တယ္။ အရင္ သူတို႕ကဗ်ာေလာကသားေတြ သိေနတဲ့ Hybrid ဆိုတာ ပံုစံအရ ေရာေနတာကို ေခၚတာ။ ဘယ္ပံုစံဆိုၿပီး တိတိက်က် သတ္မွတ္ထားတဲ့ ႐ိုးရာဟန္ကို ခ်ိဳးေဖာက္ၿပီး ေရာေရးတာ။ ဒါကို သူတို႕က ဟိုက္ဘရစ္(ဒ္) အေရာပံုစံ လို႕ ေရးတာ။ ဒီဟာေလး နည္းနည္း႐ွင္းၾကည့္မယ္။

Zaw Zaw Htun
Yesterday at 10:28 ·
More options

၂။

႐ိုးရာကဗ်ာပံုစံေတြ႐ွိတယ္။ အေနာက္တိုင္းကဗ်ာက ပံုစံကို ၾကည့္ရင္ ဘာအမ်ိဳးအစားလဲ တန္းေျပာလို႕ ရတာကိုး။ အဲဒီလို တန္းေျပာလို႕မရေတာ့ဘူး ဆိုရင္ ပံုပ်က္သြားၿပီ။ ေရးသူက တစ္ခုခုေရာညွပ္ထည့္လိုက္လို႕ ပံုပ်က္သြားတာ။ ပံုမွန္ကဗ်ာေတြလို ပံုစံမတိက် (တိက်မႈနည္း) တဲ့ကဗ်ာေတြ။ (Slippery forms that could appear) ေပၚလာတယ္။ ေရးသူက ရည္႐ြယ္ခ်က္နဲ႕ ေရာထည့္လိုက္တာ။ ဒီေနရာမွာ ရည္႐ြယ္ခ်က္ကို ျပမယ့္ “Design” စကားလံုး ပါလာတယ္ေနာ္။ ဒါေလးမွတ္ထားမယ္။ ဘာေၾကာင့္ ရည္႐ြယ္ခ်က္႐ွိ႐ွိနဲ႕ ေရာတယ္လို႕ ကၽြန္ေတာ္ေျပာရသလဲဆိုေတာ့ ေနာက္တစ္မ်ိဳးက မရည္႐ြယ္ဘဲ ေရာမွာကိုး။ ဟိုက္ဘရစ္(ဒ္)အသစ္က မရည္႐ြယ္ဘဲေရာမွာ။ ဒီေတာ့ ဟိုက္ဘရစ္(အေဟာင္း) ႏွစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ (verse drama) နဲ႕ (verse novel)ဟာ ကဗ်ာတည္ေဆာက္သူ ရည္႐ြယ္ခ်က္နဲ႕ ေရာပစ္တာ။ ဒါ ခဏထားဦး။ ဒီေတာ့ verse ကို ကိုယ္စား ဇတ္ေျပာ (dramatic narrative) ေတြနဲ႕ ဒရမ္မာပံုစံျဖစ္ေအာင္ တည္ေဆာက္ရတယ္။ ကဗ်ာကို သ႐ုပ္ေဆာင္မႈေရာၿပီး တင္ဆက္ခ်င္တာကိုး။ ကဗ်ာေရးသူ ကိုယ္၌ကိုက စင္ေပၚမွာ သ႐ုပ္ေဆာင္တာ မလုိခ်င္ဘူး။ ႐ြတ္ဖတ္ရင္းနဲ႕ ကဗ်ာလို ဇတ္လမ္းကို ပရိတ္သတ္ဆီ ပို႕ခ်င္တယ္။ အဲဒီမွာ သူေရာေတာ့တာပဲ။ ျမန္မာလို ကြက္စိပ္ေျပာသလိုမ်ိဳး။ ဒီေတာ့ အဂၤလိပ္ကဗ်ာမွာ တန္ျပန္ေမးခြန္းေတြ ေပၚလာတယ္။ ေနာက္ခံဆင္ျခင္မႈကို ေမးတာ ဘာေၾကာင့္ေရာရသလဲဆိုတာ ေမးတဲ့သူက ေမးတယ္။ ႏိုင္ငံျခားကေရာလို႕ ကၽြန္ေတာ္ကၽြန္မတို႕ ေရာမိပါတယ္။ ဆန္းမယ္ထင္လို႕ လုပ္ၾကည့္တာပါ။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ဆရာႀကီးက ေရာမွေခတ္မီမယ္ဆိုလို႕ ေရာမိပါတယ္။ မရဘူးေနာ္။ ေမးခြန္းေတြကို ၾကည့္။
Zaw Zaw Htun
Yesterday at 10:30 ·
More options

၃။
သူတို႕ ေကာင္တာေပးတဲ့ ေမးခြန္းေတြ။ အဲဒီလို ကဗ်ာလစ္ရစ္နဲ႕ ဇတ္ေျပာအမ်ိဳးမ်ိဳးကို ကြက္စိပ္လို ေရာပစ္လိုက္ရတာ အေၾကာင္းႀကီးႀကီးမားမား ႐ွိလား။
- ကဗ်ာနဲ႕ျပဇတ္တို႕ ဖတ္သူအေပၚ အလုပ္အေၾကြးျပဳမႈကြဲျပားခ်က္
(What different culture purpose do poetry and drama serve?)
- ကဗ်ာဆရာဟာ စင္ေပၚကမရတဲ့ ျပဇတ္ကို ဘာလို႕ ကဗ်ာအေနနဲ႕ ေရးခ်င္ရတာလဲ
(Why would a poet wish to produce that cannot be staged?)
- ပရိတ္သတ္အတြက္ ေျပာျပတဲ့ျပဇတ္နဲ႕ ကျပတဲ့ ျပဇတ္ ဘာကြာသြားသလဲ
(What is difference for the audience reading and watching a drama?) ခင္ဗ်ားတို႕ သိခ်င္တာ ဒါေတြမဟုတ္ပါဘူး။ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ့္ဘက္က သိထားတာေလးေတြ ေျပာတာပါ။ အဓိက ေျပာခ်င္တာက အေနာက္တိုင္းကဗ်ာအမ်ိဳးအစားတစ္ခုရဲ႕ ေနာက္ကြယ္မွာ ေမးခြန္းေတြ႐ွိတယ္။ ဆင္ေျခေတြ႐ွိတယ္။ လိုက္ေလ်ာမႈေတြနဲ႕ ဆန္႕က်င္မႈေတြ႐ွိေနတယ္။ ဒါကို သိေစခ်င္တယ္။ ဒီေတာ့ အေပၚက ကဗ်ာျပဇတ္ အေရာႀကီး နိဂံုးခ်ဳပ္ေပးမယ္။ ဒီေတာ့ အထက္က ေမးခြန္းသံုးခ်က္ကို ေျဖသူက ေျဖတယ္။ အေျဖထက္ကို ေလာဂ်စ္အရ မွန္/မမွန္ ခ်ိန္ၾကည့္ၾကတယ္။ လႈပ္႐ွားသ႐ုပ္ေဆာင္မႈထဲက ဇတ္ေကာင္စ႐ိုက္ထက္ ဇတ္ေကာင္စ႐ိုက္ထဲက လႈပ္႐ွားသ႐ုပ္ေဆာင္မႈကို ေပးခ်င္လို႕ (to make action in character rather than character in action) လို႕ေျပာတယ္။ ၿပီးၿပီ။ ေျဖသူက ႐ိုမန္းတစ္ဆရာႀကီး ေရာဘတ္(ထ္)ဘေရာင္းနင္း (Robert Browning)။ ကၽြန္ေတာ္ ဆက္ေျပာခ်င္တယ္။ ။
၄။
ေနာက္တစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ ေတးကဗ်ာဝတၳဳအေရာ (Verse Novel) ကို နည္းနည္းဆက္မယ္။ သူ႕က်ေတာ့ တစ္မ်ိဳး။ ဒါလည္း ရည္႐ြယ္ခ်က္နဲ႕ ေရာပစ္တာပဲ။ မူရင္း ဖြင့္ဆိုခ်က္က ဝတၳဳအတိုင္း ကဗ်ာေရးတယ္။ ကဗ်ာက ဝတၳဳနဲ႕နီးတယ္ဆိုေတာ့ ကဗ်ာ႐ွည္ေပါ့။ ဝတၳဳရဲ႕ လုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြပါတယ္။ လိုင္းနဲ႕အသံကို ကဗ်ာအတိုင္း တည္ေဆာက္တယ္။ ေျပာရရင္ ကပၸလီတိုက္ပံု ဝတ္ထားသလိုပဲ။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ အျမင္မွာေပါ့။ ကဗ်ာဝတၳဳနည္းနည္း ထပ္ဆက္ဦးမယ္။ ဒီလိုကဗ်ာဝတၳဳေရးဟန္ ေပၚေပါက္လာတာက ဆယ့္ကိုးရာစုရဲ႕ ဝတၳဳတိုေ႐ႊေခတ္ေၾကာင့္ပါ။ ဒီကဗ်ာဝတၳဳအေရာမွာ ကဗ်ာဆရာဟာ သူ႕ကဗ်ာ႐ွည္ကို ဝတၳဳပံုစံအတိုင္းပဲ အခန္းေတြ ျပန္ခြဲလိုက္ျပန္ပါတယ္။

၁။ တစ္ဦးခ်င္း ေျပာင္းလဲတိုးတက္မႈ (တသီးပုဂၢလခံစားခ်က္)
(The development of an individual)
၂။ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအေၾကာင္းအက်ဥ္းခ်ဳပ္
(Social Commentary)
၃။ ခရီးတစ္ခု
(A Journey)
ဒီလို အေၾကာင္းအရာေတြကို ေရးေလ့႐ွိတယ္။
အဲဒီကဗ်ာ႐ွည္ေတြဟာ အစဥ္အလာအတိုင္း ကာရံပံုစံႏွစ္မ်ိဳးျဖစ္တဲ့ ျမင့္နိမ့္ကာရံ (metre)စနစ္၊ အဆံုးသတ္ကာရံ (Rhyme) စနစ္ႏွစ္မ်ိဳးစလံုး သံုးၾကပါတယ္။ ေသခ်ာတာကေတာ့ သူတို႕ဟာ စကားေျပပံုစံနဲ႕ ေရးသားေလ့ မ႐ွိတာပါပဲ။ ဒါကလည္း အဲဒီေခတ္က စကားေျပကဗ်ာပံု ေခတ္မစားေသးတာ ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။
Zaw Zaw Htun
Yesterday at 16:07 ·
More options

၅။

ထင္႐ွားတဲ့ သာဓကအေနနဲ႕ ဆရာမ အဲလီးဇဘက္(သ္)ဘားနက္(တ္)ဘေရာင္းနင္း (Elizabeth Barrett Browning) ရဲ႕ Aurora Leigh (1856) ကို ေလ့လာႏိုင္ပါတယ္။ ဒီကဗ်ာဟာ အေ႐ွ႕က ေျပာခဲ့တဲ့ အခ်က္သံုးခ်က္ထဲက ပထမအခ်က္ျဖစ္တဲ့ လူပုဂၢဳိလ္တစ္ဦးတစ္ေယာက္ ဘဝျဖစ္စဥ္ တိုးတက္ေျပာင္းလဲပံု (the development of an individual) အေၾကာင္းအရာကို တည္ၿပီး ေရးတာပဲ။ ဆရာမ ဘေရာင္းနင္းဟာ သူမကဗ်ာ႐ွည္ကို ရည္႐ြယ္ခ်က္႐ွိ႐ွိ ေရာေရးပစ္ခဲ့တယ္။ မဟာကဗ်ာ႐ွည္ (Epic) လို႕ အၾကမ္းဖ်ဥ္း ေျပာႏိုင္ေပမယ့္ စာအုပ္ေရးသားသူ ႐ိုင္းဟန္က သူမရဲ႕ ရည္႐ြယ္ခ်က္နဲ႕ ေရာပစ္ပံုကို (designed as a verse novel) ေရာေႏွာထားတာ ႐ွိပါေသးတယ္။ ကၽြန္ေတာ္ ဆက္ေျပာပါရေစ။ အဲဒီကဗ်ာဟာ အမ်ိဳးသမီးကဗ်ာဆရာမတစ္ေယာက္ ျဖစ္ေပၚတိုးတက္ပံုဆိုတာ မွန္ေပမယ့္
၁။ လိင္ကြဲျပားမႈဆိုင္ရာ ႏိုင္ငံေရးအျငင္းအခံု
၂။ အႏုပညာဆိုင္ရာ အျငင္းအခံု
၃။ အဲဒီေခတ္က မိန္းမသားဘဝအျငင္းအခံု
စတာေတြကို ေရာေမႊေရးသားထားတယ္။ ဇတ္လမ္းက ဒီမွာတင္ ရပ္မသြားဘူး။ ေစ့ေစ့ေတြးရင္ ဘေရာင္းနင္းဟာ ေတာ္လွန္ေရးကို ကဗ်ာနဲ႕လုပ္ပစ္တာပဲ။ ေရးရင္းနဲ႕ ဘာေတြပါလာသလဲဆိုေတာ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းအေၾကာင္း အက်ဥ္းခ်ဳပ္ တင္ျပမႈဆိုတဲ့ ဒုတိယအခ်က္ပါလာတယ္။ ကဗ်ာဆရာမဟာ တစ္စံုတစ္ခုကို တင္ျပလိုတယ္။ ကဗ်ာဆရာမဟာ အမ်ိဳးသမီးတစ္ေယာက္ရဲ႕ တသီးပုဂၢလဘဝကို ေရးခ်င္တာခ်ည္း မဟုတ္ခဲ့ဘူး။ ကဗ်ာဆရာဇတ္ေကာင္ ရဲ႕ တင္ျပမႈနဲ႕ ကဗ်ာဆရာမဟာ ကမၻာႀကီးမွာ ျဖစ္ပ်က္ေနတဲ့
၁။ လိင္အလုပ္သမ (ျပည့္တန္ဆာ)ကမၻာ
၂။ လိင္အၾကမ္းဖက္မႈ
၃။ အေဖမဲ့ကေလးအေမဘဝ
တို႕ကို ေရာေႏွာေျပာဆိုသြားခဲ့တယ္။

Zaw Zaw Htun
Yesterday at 16:11 ·
More options

၆။
ဒီအေရာႀကီး ေပၚလာတာဟာ ကမၻာႀကီးအေ႐ြ႕ေၾကာင့္ျဖစ္တယ္။ အဓိကကေတာ့ ႐ိုးရာကို စိန္ေခၚဖို႕ ႐ိုးရာပံုကို ဖ်က္လိုက္တာ။ ဒီတစ္ခ်က္ ကၽြန္ေတာ္တို႕ အခု လက္႐ွိအေနအထားနဲ႕ သြားကိုက္ညီေနတယ္။ ဆယ့္ကိုးရာစုဆိုတာ ဘာသာေရးနဲ႕ သိပၸံဆိုင္ရာအမွန္တရားကို ေမးခြန္းျပန္ထုတ္တဲ့ရာစု အထက္ပါႏွစ္ခ်က္ကို ေရာပစ္တာပဲ။ ဘာလို႕ေရာတာလဲလို႕ ေမးစရာ႐ွိတယ္။ ကဗ်ာမွာ ဘယ္လိုမွ ဖယ္မရလို႕ ေရာပစ္လိုက္တာ။ ဒီနယူးအေမရိကန္ ဟိုက္ဘရစ္(ဒ္)ဟာ ခင္ဗ်ားတို႕ ေျပာသလိုပဲ ခင္ဗ်ားတို႕ သတ္မွတ္တဲ့ ဟိုက္ဘရစ္(ဒ္)လိုပဲ ဖတ္လြယ္ၿပီး နားလည္ရခက္တာမ်ိဳးပါ။ မွတ္ရသိပ္လြယ္တယ္။ “extremely easy to read” တဲ့။ ဒါေပမယ့္ နားလည္ဖို႕၊ သေဘာေပါက္ဖို႕ မလြယ္ဘူး။

ေသသြားတဲ့ကၽြန္မအေမကို
မခ်စ္ေတာ့မွာကိုပဲ
ကၽြန္မစိုးရိမ္မိတယ္
ကၽြန္မ တစ္ခါတုန္းက ဆိုေပမယ့္လည္း

တစ္ခါတုန္းကဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္က ဘာကိုဆိုလိုသလဲ

...အဲဒီလိုကဗ်ာမ်ိဳးေတြဗ်။ အေဝးေနရာ (Yonder) ဆိုတဲ့ ကဗ်ာေလးထဲကပါ။ အဲဒါကို ဘာသာစကားအေျချပဳကဗ်ာ (အယ္(လ္)ပီ) ဆရာမ ေရးအမန္ထေရာက္(ထ္) (Rae Armantrout) ေရးထားတာေလ။ ျဖစ္တဲ့ပံုကေတာ့ ဒီဟိုင္းဘရစ္(ဒ္) ေခါင္းေဆာင္ႏွစ္ဦးကို ေမးတာ။ ခင္ဗ်ားတို႕ ဘယ္ေလာက္အေရးႀကီးသလဲ။ ဒီေရးဟန္ ဘယ္ေလာက္အေရးႀကီးသလဲ။ ဘယ္ေလာက္ၾကာၾကာခံမလဲ။ ဒါပဲ။ ေဝဖန္သူတစ္ေယာက္က ဘာေရးတုန္းဆိုေတာ့ ဟိုက္ေဒးဂါးေနာက္လိုက္ေတြ စကားနဲ႕ေျပာရင္ “ဘာလဲ” (What is) ဆိုတာ ငါတို႕စိတ္ဝင္စားတယ္။ ေနာက္ၿပီး ေနရာဘယ္ေလာက္ယူမလဲ (the space it takes up) ဆိုတာ စိတ္ဝင္စားတယ္လို႕ဆိုတယ္။
Zaw Zaw Htun
7 hrs ·
More options

ရ။
ကၽြန္ေတာ့္တင္ျပမႈက လိုရင္းမေရာက္သလို သိပ္႐ွည္လ်ားေနရင္ အဲဒါ ကၽြန္ေတာ့္ရဲ႕ေစတနာပဲလို႕ အေပါင္းဘက္က ကင္ပြန္းတပ္ပါရေစ။ အခု ကၽြန္ေတာ္ေျပာေနတာ မၾကာမီ လူေျပာမ်ားလာမယ့္ အေၾကာင္းဆိုတာကိုေတာ့ ခင္ဗ်ားတို႕ စကားေတြအရ ေသခ်ာေပါက္ ေျပာရဲတယ္။ ဒီေတာ့ ဟိုက္ဘရစ္(ဒ္)ကဗ်ာေပါင္းခ်ဳပ္ အမွာစာကို ကိုးကားဖို႕ တာဝန္႐ွိလာျပန္တယ္။ ကိုးလ္ဆြမ္ဆန္ (Cole Swensen) က အခု အေမရိကန္ ဟိုက္ဘရစ္(ဒ္)ကို စုစည္းတဲ့သူပါ။ သူ႕အမွာစာဟာ ဒီဟိုက္ဘရစ္(ဒ္)ကဗ်ာ သြားရာလမ္းရဲ႕ အသက္ေသြးေၾကာျဖစ္တယ္ဆုိတာ ျငင္းမရပါဘူး။
အေမရိကန္ကဗ်ာရဲ႕ အေျခခံ နယ္ျခားစည္းမ်ဥ္းဟာ ကၽြန္မတို႕ ေသခ်ာဖို႕အတြက္ ကန္႕သတ္ၿပီးသား ျဖစ္သြားပါၿပီ လို႕ အဖြင့္စာေၾကာင္းမွာကို ေရးပစ္လိုက္ပါတယ္။ ေရာဘတ္(ထ္)လိုဝဲ(လ္)ရဲ႕ အလိုအရ အေမရိကန္ကဗ်ာဟာ ၁၉၅၀ နဲ႕ ၁၉၆၀ ကာလမ်ားအတြင္းမွာ အက်က္နဲ႕ အစိမ္းၾကား (the cooked and uncooked) တည္ၿငိမ္မႈ မ႐ွိခဲ့ပါဘူး။ အဲလီးေယာ့(ထ္) ဝိန္းဘာကာ (Eliot Weinberger)ကေတာ့ အေမရိကန္ကဗ်ာဟာ အစုႏွစ္စု အေနနဲ႕ ဆယ္စုႏွစ္ေပါင္းအေတာ္ၾကာ ကြဲျပားေနခဲ့တယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ အေမရိကန္ကဗ်ာ ေရခံေျမခံ အေနအထား (poetic landscape) ဟာ ၁၉၆၀ ကစလို႕ ၁၉၉၃ ခုႏွစ္အထိ အဲဒီ စုဖြဲ႕မႈႏွစ္ခုကို အေျခခံေနျပန္တာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ေထာင္စုႏွစ္ပထမ ဆယ္စုတစ္ခုထဲ ဝင္ခဲ့သည့္တိုင္ လို႕ဆရာမကိုးလ္က ေရးပါတယ္။ ေျပာခ်င္တာက အေမရိကန္ကဗ်ာကို ခြဲၾကည့္ရင္ အဓိ အုပ္စုႏွစ္စုပဲ ႐ွိမယ္လို႕သူမအဆုိကို ခိုင္ၿမဲေအာင္ ေရးသားေနတာလို႕ နားလည္ရမယ္။ ပထမဆယ္စု အကုန္မွာ အေျခအေနတစ္မ်ိဳးျဖစ္လာပါတယ္။

Zaw Zaw Htun
2
အခုအမွာမွာပါတဲ့ အေမရိကန္ဟိုက္ဘရစ္(ဒ္)ကို (၂၀၀၉) ခုႏွစ္မွာ ထုတ္ေဝတာပါ။ ကဗ်ာခြဲျခမ္းရာမွာ အသံုးျပဳတဲ့ ဆန္႕က်င္ဘက္တစ္စံု (Binary Opposition)ဟာ တစ္စံုမက ႐ွိေနၿပီး အဲဒီတစ္စံုအျပင္ က်န္ရစ္တဲ့လကၡဏာေတြက သိပ္ကို မ်ားျပားေနပါတယ္။ အရင္တုန္းက ကဗ်ာထဲမွာ ဆန္႕က်င္ဘက္ တစ္စံုပဲ႐ွိမယ္ဆိုတာ ဒီဘက္ေခတ္ေရာက္ေတာ့ တစ္စံုမက ႐ွိေနတာကို ဆိုလိုတာပါ။ ေနရာတိုင္းမွာ ကြဲျပားတဲ့ အႏုပညာနဲ႕ သကၤပၸေဗဒ (အိုင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီ) တို႕ ေရာယွက္ေနတာ ေတြ႕ရပါတယ္။ ယေန႕ မ်က္ေမွာက္ေခတ္ ကြန္တမ္ပိုရာရီကဗ်ာဟာ ေ႐ွ႕မွာ ႐ွိခဲ့တဲ့ အုပ္စုႀကီးႏွစ္ခုကို ေ႐ွာင္ကြင္း (diverse)၊ မလိုက္နာ (unprecedent)တဲ့နည္းေတြနဲ႕ ေရးသားထားတဲ့ အမ်ိဳးအစား သတ္မွတ္မရ (ဝါ) အေရာအေႏွာ ဟိုက္ဘရစ္(ဒ္) အေရးအသား အဓိကပါဝင္တဲ့ ေရးနည္းက ေနရာယူထားတယ္ လို႕ ကိုးလ္ဆြမ္ဆန္က ဆိုပါတယ္။ ဒီေနရာမွာေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တို႕ သတိျပဳရမယ့္စာေၾကာင္းက သတ္မွတ္၍ မရႏိုင္ေသာ အမ်ိဳးအစား (cannot be categorized)လို႕ ဆရာမ ကိုးလ္ဆြမ္ဆန္က ဆိုပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ ခဏေလာက္ အေမရိကန္ကဗ်ာ သမိုင္းဘက္ တစ္ခ်က္ေလာက္ ေစာင္းငဲ့ၾကည့္မယ္။ ဘာသာျပန္သူနဲ႕ စာေရးဆရာ ေပါလ္ေအာ္စတာ (Paul Auster) ရဲ႕ ေလ့လာခ်က္အရ အေမရိကန္ကဗ်ာကို ရာစုႏွစ္ အေျပာင္းအေ႐ြ႕ ကနဦး အျမစ္တြယ္ ကဗ်ာပံုစံကို ၾကည့္ရေအာင္။ ၁၉ ရာစုအကုန္ မွာ ႐ိုမန္းတစ္ကဗ်ာ (အတိအက်ေျပာရရင္ ပို႕စ္႐ိုမန္းတစ္ျဖစ္ၿပီး) ၂၀ ရာစုအစမွာ အႏုပညာေတာ္လွန္ေရး (the avant-garde) ကို အေမရိကန္ကဗ်ာဆရာေတြ ေ႐ြ႕ၾကရပါတယ္။ အေမရိကန္ကဗ်ာဆရာေတြဟာ ကဗ်ာေရးဟန္ကို အဂၤလိပ္ (ဒါမွမဟုတ္) ျပင္သစ္ဆီက ရတယ္လို႕ ယူဆရပါတယ္။ မ်ားေသာအားျဖင့္ “၂၀ ရာစု ကဗ်ာဆရာေတြ” လို႕ဆိုပါတယ္။ အဲဒီတုန္းက သူတို႕ဟာ တစ္ဖက္က ႐ိုမန္းတစ္ဟန္နဲ႕ တစ္ဖက္ကေမာ္ဒန္ဟန္ကို ၿပိဳင္တူဆုပ္ကိုင္ခဲ့ရပါတယ္။
Zaw Zaw Htun
2 hrs ·
More options

၉။

အဲဒီမွာ သူတို႕ရဲ႕ ကဗ်ာဆိုင္ရာ တိုးတက္ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈ (Their Cue) ကို ႐ိုမန္းတစ္နဲ႕ ေမာ္ဒန္နစ္(စ္) ဗဟိုထားၿပီး အျပန္အလွန္ဝတ္မႈန္ကူး (cross-pollination) အားျဖင့္ တည္ေဆာက္ၾကရပါတယ္။ ပထမဦးဆံုးအေနနဲ႕ ႐ိုမန္းတစ္အျမစ္ကေပးခဲ့တဲ့ အသီး။ အဲဒါေလး စဥ္းစားၾကည့္မယ္။ ႐ိုမန္းတစ္ရဲ႕ အားေကာင္းတဲ့ ေနာက္ခံအယူအဆ တစ္ရပ္ျဖစ္တဲ့ လူဗဟိုျပဳအေတြး၊ အထံုပါရမီနဲ႕ အလိုေလ်ာက္ခံစားႏိုင္စြမ္း (inherited the pastiol sensibility) တစ္ဦးခ်င္းစီရဲ႕ ဝမ္းတြင္းပါရမီအခံက လာတဲ့ အႏုပညာ အာ႐ံုခံစားမႈ ေနာက္ခံအယူအဆကို ေျပာင္းသင့္မေျပာင္းသင့္ အေ႐ြ႕ကို ဖန္တီး႐ုန္းကန္ၾကတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္အေျဖ ႐ွည္လ်ားမႈဟာ ကၽြန္ေတာ့္မွာ တာဝန္႐ွိသလို ဟိုက္ဘရစ္(ဒ္)ေပါင္းခ်ဳပ္ကို တည္းျဖတ္တဲ့ ဆရာမ ကိုး(လ္)ရဲ႕ အမွာစာနဲ႕လည္း သက္ဆိုင္ပါတယ္။ သူမရဲ႕ အမွာစာက အေမရိကန္ကဗ်ာ ေ႐ြ႕လ်ားပံု အက်ဥ္းခ်ဳပ္ပါပဲ။ ထားေတာ့။ အေမရိကန္ကဗ်ာဟာ ယေန႕အခ်ိန္ပံုစံ တစ္မ်ိဳးတည္း သတ္သတ္မွတ္မွတ္မ႐ွိတာ ေပါင္းခ်ဳပ္စစ္ပြဲ (Anthology War) ေၾကာင့္လို႕ ဆရာမကိုးလ္က သံုးသပ္ပါတယ္။ ၂၀ ရာစုအလယ္မွာေတာ့ ကဗ်ာဆရာေတြဟာ သူတို႕ရပ္တည္မႈကို ျပလိုတဲ့အတြက္ ကဗ်ာေပါင္းခ်ဳပ္ေတြကို အၿပိဳင္အဆိုင္ ထုတ္ၾကပါတယ္။ ဒါကို ေပါင္းခ်ဳပ္စစ္ပြဲ လို႕ ေခၚတာပါ။ ရာစုႏွစ္တစ္ခုစာ သက္တမ္းတစ္ရာေလာက္အတြင္းမွာ အေမရိကန္ကဗ်ာ ရပ္တည္မႈဟာ
(၁) အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ျပဳျပင္မႈ (modification)
(၂) အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ စိမ့္ဝင္မႈ (infiltrations)
(၃) အမ်ိဳးမ်ိဳးေသာ ယွဥ္တြဲေနရာ ေ႐ႊ႕ေျပာင္းမႈ (permutations) စတဲ့ အခ်က္သံုးခ်က္ကို ျဖတ္သန္းခဲ့ရတယ္။ ဘယ္မွာလဲဆိုေတာ့ အထက္ကေျပာခဲ့တဲ့ ေပါင္းခ်ဳပ္စစ္ပြဲအတြင္းမွာ။ အတိအက်ေျပာရရင္ ၁၉၅၀ ေႏွာင္းပိုင္းနဲ႕ ၁၉၆၀ အစပိုင္းေတြမွာလို႕ ဆိုႏိုင္တယ္။ ဆရာမကိုးလ္က အေမရိကန္ကဗ်ာ ျဖစ္ေပၚတိုးတက္မႈကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္ တင္ျပပါတယ္။ ၁၉၆၀ တဝိုက္မွာ ေပၚေပါက္ခဲ့တဲ့ ေပါင္းခ်ဳပ္ေတြ အေနနဲ႕ ေဒၚနယ္အလန္ (Donald Allen) ရဲ႕ “The New American Poetry” ကစတင္ၿပီး ကဗ်ာေတြအေပၚ အက်ိဳးသက္ေရာက္ခဲ့ပံုဟာ အေမရိကန္ကဗ်ာ အေ႐ြ႕မွာ အေရးပါတဲ့ ျဖစ္စဥ္ေတြ ျဖစ္ခဲ့တယ္။ အဲဒီအနီးအနား တစ္ဝိုက္က ထြက္႐ွိခဲ့တဲ့ အန္ေသာ္ေလာ္ဂ်ီေတြေၾကာင့္ ေဝဖန္ေရးသစ္ (New Criticism ) ထင္႐ွားလာၿပီး ဂႏၶဝင္ပံုစံနဲ႕ အိုင္ဒီေယာ္ေလာ္ဂ်ီ တန္ဖိုး ျမင့္တက္လာခဲ့တယ္။ ဒီလိုနဲ႕ အေမရိကန္ကဗ်ာဟာ ပံုစံအမ်ိဳးမ်ိဳးနဲ႕ ျဖတ္သန္းခဲ့တယ္။ ႐ိုမန္းတစ္ကဗ်ာက အ႐ွိန္ျမင့္ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာကို ျဖတ္တယ္။ မ်ားစြာေသာ အႏုပညာေတာ္လွန္ေရး (Avant-gardes) ေတြကို ျဖတ္တယ္။
Comment
Share

Zaw Zaw Htun
2 hrs ·
More options

၁၀။

ကဗ်ာပါေမာကၡ ခရစ္စၥတိုဖာဘိ(ခ်္) (Christopher Beach) က အဲဒီ႐ိုးရာ႐ိုမန္းတစ္ပံုအတိုင္း ဆက္ေရးတဲ့ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာဆရာႏွစ္ေယာက္ကို ဆြဲထုတ္ျပတယ္။ ေရာ္ဘင္ဆင္ (Robinson) နဲ႕ ေရာဘတ္(ထ္)ဖေရာ့(စ္) (Robert Frost)။ ဒီေမာ္ဒန္ကဗ်ာဆရာႏွစ္ေယာက္ဟာ ေ႐ွးက ႐ိုမန္းတစ္ဟန္ကို မပယ္ဘဲ ေမာ္ဒန္ကဗ်ာအတြက္ နည္းစနစ္တစ္ခုကို ခ်ေပးႏိုင္ခဲ့တယ္။ ဘာမွအဆန္းမထြင္ခဲ့ဘူး။ ဒါေပမယ့္ ဆန္းေအာင္ေရးျပသြားတယ္။ ထူးျခားတဲ့ ကဗ်ာ အျဖတ္အရပ္ မပါဘူးဆိုတာ အေျပာင္းအလဲမ႐ွိဘူးဆိုတဲ့ အဓိပၸါယ္မဟုတ္ဘူး။ (Lack of radical break does not mean lack of change) ေ႐ွ႕က ပံုစံအတိုင္းေရးတယ္ ဆိုေပမယ့္ ေ႐ွ႕ကလူေတြနဲ႕ မတူတာေတာ့ အမွန္ပါပဲလို႕ ခရစ္စၥတိုဖာက ဆိုတယ္။ ဒါက ႐ိုးရာအုပ္စုကို ေမာ္ဒန္လုပ္ခဲ့တဲ့ ပထမအစု။ ေ႐ွ႕မွာ ကၽြန္ေတာ္ေျပာခဲ့သလို
(၁) လီနီယာ နာေရးတစ္(ဗ္) Linear Narrative ။ ပံုမွန္အခင္းအက်င္းကိုေရးတဲ့အစု။ (၂)ေနာက္တစ္စုက ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး/ဆန္းသစ္တီထြင္ေရးကဗ်ာသမား(အင္ႏိုေဗးတစ္ဗ္)ေတြ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ ေဘာ္ဒေလးလ် (Baude Laire)၊ ရင္းဘိုး (Rimbaud)၊ မာလာေမ (Mallarme’)၊ အပိုလီနရီ (Apollinaire) တို႕ ျပင္သစ္အစုက ဆင္းသက္လာတဲ့ဟန္။ အဲဒီျပင္သစ္ကဗ်ာဆရာေတြရဲ႕ ေရးဟန္က တစ္ဆင့္ ႏွစ္ဆယ္ရာစုအစပိုင္း အႏုပညာေတာ္လွန္ေရး Avant-gardes နဲ႕ ဒရာမက္တစ္ ခ်စားမႈကို သန္႕စင္ဖို႕ ခ်ိတ္ဆက္မယ့္ လိုင္းျပတ္ေတြေၾကာင့္ သူတို႕ေတြဟာ ဖြံ႕ၿဖိဳးလာေသာ ႐ုပ္ဝတၳဳဆန္တဲ့စာသား (text)ဆီ ေ႐ြ႕သြားၾကပါတယ္။အဲဒီ (၂ )ခု ေရာတာပါ။
၁၁။
ေကာင္းၿပီ။ အဲဒီေခတ္ ကဗ်ာဆရာေတြက ႐ိုးရာကဗ်ာဟန္ကို စိန္ေခၚတာ သူတို႕ရဲ႕ အလုပ္လို႕ သတ္မွတ္တယ္။ ေဘာ္ဒေလးယ် ရဲ႕ စကားေျပကဗ်ာမွ မာလာေမရဲ႕ သူပုန္ထတဲ့ စာမ်က္ႏွာအထိ ကဗ်ာဆရာေတြဟာ လက္တစ္ဖက္က စာမ်က္ႏွာတစ္ခုကို ကိုင္ၿပီး အျခားတစ္ဖက္ကေတာ့ ေခတ္ေပၚလူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို တစ္ေလွ်ာက္လံုး စဥ္ဆက္မျပတ္ေစာင့္ၾကည့္ေနခဲ့တယ္။ အဲဒီေခတ္ေပၚလူ႕အဖြဲ႕အစည္းကို ေစာင့္ၾကည့္တယ္ဆိုတာ အပိုလီနေရးရဲ႕ အီဖယ္(လ္)ေမွ်ာ္စင္ (Eiffel Tower) လိုမ်ိဳး၊ မာရင္နတီ (Marinetti) ရဲ႕ ေအာ္တိုမိုဘိုင္း (automobile) လိုမ်ိဳး ေခတ္ကို ျပတဲ့ ျပယုဂ္ေတြကို ကဗ်ာထဲထည့္တာပဲ။ ေျပာခ်င္တာက အဂၤလိပ္နဲ႕ျပင္သစ္က စီးဆင္းလာတဲ့ ကဗ်ာဟာ ၂၀ ရာစုမွာ ပိုမို႐ႈပ္ေထြးလာတယ္။
ႏွစ္ဆယ္ရာစုတာထြက္တာနဲ႕ ကဗ်ာဟာ ေရးဟန္အထူးျပဳ (Stylistic) အရ တစ္မ်ိဳးထက္ပိုတဲ့ဟန္ေတြ ကြဲထြက္သြားၾကတယ္။ အဲဒီျဖာထြက္လာတဲ့ ေရးဟန္ေတြကို ျပန္သံုးသပ္ေတာ့ အဓိက အုပ္စုႏွစ္စုရတယ္။ လူသားအသိနဲ႕
(၁) လက္လွမ္းမမီတဲ့ကဗ်ာ (transcendent)
(၂) လက္လွမ္းမီတဲ့ကဗ်ာ (immanent)
လို႕ ကိုး(လ္)ဆြမ္ဆန္က ဆိုတယ္။ အဲဒီပံုစံေမာ္ဒယ္ႏွစ္ခုနဲ႕ ကဗ်ာဟာ သယ္ယူပို႕ေဆာင္ေရးယဥ္လို သယ္သြားတာပဲ။ အေတြး (thoughts)၊ စိတ္ကူးပံုရိပ္ေတြ (images)၊ အိုင္ဒီယာေတြ (idea) ကို သယ္ေဆာင္ေ႐ြ႕လ်ားသြားေစခဲ့တယ္ဆိုတဲ့ ကဗ်ာဟာ ပံုစံေမာ္ဒယ္ႏွစ္မ်ိဳးနဲ႕ ေ႐ြ႕လ်ားေနတယ္။ ၂၀ ရာစုတစ္ေလွ်ာက္လံုး ပံုစံႏွစ္မ်ိဳးနဲ႕ ေ႐ြ႕ေနတယ္။

(၁)အစစ္အမွန္ကမၻာႀကီးေပၚမွာ ႐ွိတဲ့ အရာဝတၳဳေတြနဲ႕ အေျခအေနေတြကို ညႊန္ျပေပးတဲ့ စနစ္တစ္ခု ဒါမွမဟုတ္ လမ္းျပေျမပံုတစ္ခုလိုမ်ိဳး ဘာသာစကား (Language) ကို သတ္မွတ္အသံုးျပဳတဲ့ ပံုစံ၊

(၂)ကဗ်ာဟာ စာ႐ြက္ရဲ႕ စာမ်က္ႏွာေပၚက ျဖစ္စဥ္ (ဝါ) အျဖစ္အပ်က္တစ္ခုအျဖစ္ သတ္မွတ္ၿပီး အဲဒီအထဲမွာမွ ဘာသာစကားဟာ သူ႕မွာ သီးျခား႐ွိေနတဲ့ အခြင့္အေရးေတြနဲ႕ အဓိပၸါယ္သတ္မွတ္ပံုေဖာ္တဲ့ ေနရာလို႕ ကဗ်ာကို သတ္မွတ္ပါတယ္။ အဲဒီ ဘာသာစကားဟာ အဆံုးမ႐ွိ အဓိပၸါယ္ေတြကို ရည္ညႊန္းႏုိင္စြမ္း႐ွိတယ္။ အဲဒီကဗ်ာဟာလည္း အမ်ားနဲ႕မတူေအာင္ ပံုေဖာ္ျပႏိုင္စြမ္းတယ္
.......လို႕ဆိုတဲ့ ပံုစံႏွစ္ခုေပါ့။
Zaw Zaw Htun
2 hrs · Edited ·
More options

၁၂။

ဟိုက္ဘရစ္ဒ္ ကဗ်ာတပုဒ္ေလာက္ၾကည့္မယ္ဗ်ာ...

ႏူးညံ့၍လွပေသာ

ကၽြန္ေတာ္ေတာင္ဘယ္ေလာက္မ်ား
ကိုယ့္ေသြးဟာ အိုၿပီး မဲေနတယ္ဆိုတာ မသိ
ဒါမွမဟုတ္ ကမၻာႀကီးတစ္ခုလံုး ပါဝင္ဆင္ႏႊဲ
ေပမယ့္ ဒီႏိုင္ငံထဲ တစ္ခ်ိန္တုန္းက စက္ေလွကားႀကီးေတြ လည္ေနမယ္
ေနာက္ေတာ့ ငွက္ေတြကို အစာေကၽြးၿပီး ခုမ်ားေတာ့ သူတို႕
ေရခ်ိဳးေနေပါ့
ေနာက္ေတာ့ ရထားတစ္စီးလိုမ်ိဳး
က်ိဳးေနတဲ့ လက္ေမာင္းတစ္ခုနဲ႕
စြန္႕ပစ္ေသြးျပန္ေၾကာမ်ားနဲ႕ မ်က္လံုးေကာင္းတစ္ခု႐ွိတဲ့ ခင္ဗ်ားက
ကၽြန္ေတာ့္ဇတ္လမ္း
ကို ခုထိသိေနတုန္း၊ ေနာက္ၿပီးနံေဘးမွာ႐ွိတဲ့ စိတ္ဆိုးတာ
ႏွလံုးသားနဲ႕ လိေမၼာ္သီးခြံထဲအႏိုင္ရ
သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္ရဲ႕ ပခံုးကိုနင္းၿပီး တစ္ေနရာရာမွာ
အိပ္ဖို႕ သန္႕စင္တယ္
ေနာက္ေတာ့ ျပအိုးတံတိုင္းရဲ႕ သိမႈကို ျပန္ယူတယ္
ဒါေၾကာင့္ ပင္လယ္ထက္မွာ စကားေျပာဖုိ႕
ေနာက္ေတာ့ ေျခညွပ္ဖိနပ္မ်ားအတြက္ ကြယ္လြန္ဓါးျပတိုက္မႈက
ခင္ဗ်ားအသံလႈိင္းေတြလို ဖင့္ဆြဲေႏွာင့္ေႏွးလို႕။

Ralph Angle ၏ Soft Pretty (American Hybrid မွ)

ဒါမ်ိဳးကိုယ့္ဆီကလူေတြဒီထက္ေကာင္းေအာင္ေရးလို့ရတယ္...။အမွန္ေျပာတာပါ။
Comment
Sh

Posted via Blogaway