ကြန္​ဆက္​ခ်ဴရယ္​ပိုအက္​ထရီ(conceptual poetry)

ကြန္​ဆက္​ခ်ဴရယ္​ပိုအက္​ထရီ(conceptual poetry)
__________________________
ၿငိဏ္​း​ေဝ
.

၂၁ ရာစု ကြန္​ဆက္​ ( concept ) ​ေတြနဲ႔ ​ေခတ္​ၿပိဳင္​က​ဗ်ာ
....................
ျမန္​မာက​ဗ်ာသမိုင္​း​ေၾကာင္​း၊အ​ေမရိကန္​က​ဗ်ာသမိုင္​း​ေၾကာင္​း၊ဥ​ေရာပက​ဗ်ာသမိုင္​း​ေၾကာင္​း စသည္​ျဖင္​့ ​ေဒသကြဲျပား အမည္​နာမပညတ္​ ကြဲျပား​ေသာ္​လည္​း က​ဗ်ာဖန္​တီးျပဳလုပ္​သည္​့အခါ က​ဗ်ာဆရာ၏ ဥာဏ္​ရည္​ ( concept ) သည္​ မည္​မွ်အတိုင္​းအတာအထိအ​ေရးပါသနည္​းဆိုတာကို ဆင္​ျခင္​သံုးသပ္​ၾကည္​့မိ​ေသာအခါ

အပိုင္​း ( ၁ )
ကြန္​ဆက္​ ( concept ) သည္​ ဘာသာစကားကို​ေမာင္​းႏွင္​သည္​ကို​ေတြ႔ရသည္​။ဘာသာစကားအ​ေပၚျမင္​​ေသာ က​ဗ်ာဆရာ၏ကြန္​ဆက္​ ( concept ) သည္​ က​ဗ်ာတစ္​ပုဒ္​ျဖစ္​​ေပၚလာမႈ၊​ေတြ႕႐ွိမႈကို လႊမ္​းမိုးသည္​။ဥပမာအားျဖင္​့ ဝါက်တစ္​​ေၾကာင္​းသည္​ အသံ၊အဓိပၸါယ္​၊ဂီတဆိုင္​ရာအရည္​အ​ေသြး၊အျမင္​ဆိုင္​ရာအားသာခ်က္​ကို.မည္​သို႔ဖန္​တီးသနည္​း။ ( language poetry, talk poem, post language poetry ) ၊ ​​ေဒြးခ်ိဳး ၊ ​ေလးခ်ိဳး ၊ ​ေလးလံုးစပ္​ ၊ ​ေခတ္​စမ္​းက​ဗ်ာ ၊ ​ေတာ္​လွန္​က​ဗ်ာ ၊ ​ေမာ္​ဒန္​က​ဗ်ာ ၊ ပိုစ္​့​ေမာ္​ဒန္​က​ဗ်ာ ၊ စကား​ေျပက​ဗ်ာ ၊ အသံက​​ဗ်ာ အျမင္​အာရံုက​ဗ်ာ စသည္​့ က​ဗ်ာအမ်ိဳးမ်ိဳးတြင္​ `ဘာသာစကား´(( concept ) က​ဗ်ာဆရာ တစ္​ဥ္ီးခ်င္​းစီက အဓိပၸါယ္​ျပဳ ယူဆထား​ေသာ ) ကို​ေတြ႔ရ​ေပမည္​။ဘာသာစကားဟူ​ေသာအ​ေျခခံ ႐ုပ္​ဝတၳဳအခ်င္​းခ်င္​း ပြတ္​တိုက္​မႈ ၊ လြင္​့စင္​မႈ ၊ အဓိပၸါယ္​ခက္​မႈ ၊ ဟာလာဟင္​းလင္​းျဖစ္​မႈ စသည္​တို႔ကို က​ဗ်ာတြင္​​ေတြ႔ႏို င္​​ေပသည္​။ဥပမာအားျဖင္​့ loss of syntax ( ဝါက်တည္​​ေဆာက္​ပံု​ေပ်ာက္​ဆံုးမႈ ) ကို ပို႔စ္​​ေမာ္​ဒန္​ language poetry တြင္​ ​ေတြ႔ႏိုင္​သည္​။ အာ​ဗြန္​ဂတ္​​ေ႐ွ႕​ေျပးက​ဗ်ာမ်ားတြင္​ ​ေတြ႔ႏိုင္​သည္​ ။ ဘာသာစကားျဖင္​့ျပဳလုပ္​ထား​ေသာက​ဗ်ာတြင္​ ဘာသာစကားသည္​မည္​သို႔ အဓိပၸါယ္​ဖြင္​့ဆို​ေနသနည္​း။မည္​သို႔ပံုသ႑ာန္​​ေပးမည္​နည္​း။ထိုအရာအားလံုး၏​ေနာက္​တြင္​ ဘာသာစကားအ​ေပၚထား႐ွိ​ေသာ ကြန္​ဆက္​ ( concept ) ကို​ေတြ႔ႏိုင္​​ေပသည္​။
.
အပိုင္​း ( ၂ )
ကြန္​ဆက္​ ( concept ) သည္​ ဘဝက္​ုိ​ေမာင္​းႏွင္​သည္​ကို ​ေတြ႔ရသည္​။ဘဝအ​ေပၚတြင္​ထား႐ွိ​ေသာ ကြန္​ဆက္​ ( concept ) ကို အ​ေျခခံ၍ က​ဗ်ာဆရာသည္​ မိမိပတ္​ဝန္​းက်င္​ ၊ မိမိ၏ အဇၥ်တၱကို ကိုင္​တြယ္​သံုးသပ္​ရင္​း က​ဗ်ာဟူ​ေသာအႏုပညာပစၥည္​း (သို႔ ) အႏုပညာမဟုတ္​​ေသာ အႏုပညာပစၥည္​း ( anti-art-poetry ) ကို ဖန္​တီးျပဳလုပ္​​ေပသည္​။ထိုဘဝအ​ေပၚထား​ေသာ ကြန္​ဆက္​ (concept) အရ က​ဗ်ာတြင္​
တစ္​စစီျဖစ္​​ေနျခင္​း ( fragmentation ) ၊
ကိုယ္​စားျပဳျခင္​း (representation ) ၊
ကိုယ္​စားမျပဳျခင္​း ( non-representation ) ၊
ဇာတ္​လမ္​း ( story ) ၊
ဇာတ္​​ေၾကာင္​း​ေျပာဟန္​ ( narrative ) ၊
အ​ေၾကာင္​းအရာ ( content)  တို႔ကို
အခ်ိဳးက် ( proportionate ) ၊
အခ်ိဳးမက် အခ်ိဳးမဲ့ ( without proportion ) စြာဖန္​တီးျပဳလုပ္​​ေပသည္​။
ဥပမာအားျဖင္​့ ​ေ႐ွးဦးပို႔စ္​​ေမာ္​ဒန္​က​ဗ်ာဆရာတို႔က တစ္​စစီျဖစ္​​ေနျခင္​း ( fragmentation ) ကို အဓိကထားလုပ္​​ေဆာင္​​ေသာ္​လည္​း ​ေႏွာင္​းပို႔စ္​​ေမာ္​ဒန္​ဆရာတို႔က က်န္​႐ွိ​ေသာ
ကိုယ္​စားျပဳျခင္​း (Representation)
ကိုယ္​စားမျပဳျခင္​း (Non-representation)
​ဇာတ္​လမ္​း (Story)
ဇာတ္​​ေၾကာင္​း​ေျပာဟန္​ (Narrative) စ​ေသာ ကြန္​ဆက္​ ( concept ) မ်ားကို ​ေရာ​ေႏွာအသံုးခ် ၊ အခ်ိဳးက် ၊ အခ်ိဳးမဲ့စြာ သံုးလာသည္​ကို​ေတြ႔ရ​ေပသည္​။
.
အပိုင္​း ( ၃ )
ကြန္​ဆက္​ ( concept ) သည္​ က​ဗ်ာဆရာ၏​စာ​ေရးဟန္​ ( writing style ) ကို​ေမာင္​းႏွင္​သည္​။က​ဗ်ာဆရာ၏ ဘာသာစကား ၊ ဘဝအ​ေပၚထား႐ွိ​ေသာ ကြန္​ဆက္​ ( concept ) သည္​ က​ဗ်ာဆရာ၏ စာ​ေရးဟန္​ကို ​ေမာင္​းႏွင္​​ေပသည္​။က​ဗ်ာတစ္​ပုဒ္​ကို ​ေလ့လာ​ေသာအခါ က​ဗ်ာဆရာ၏ ဘာသာစကား​ေရြးခ်ယ္​အသံုးျပဳမႈ ၊ ဘဝအ​ေပၚက​ဗ်ာဆရာ၏ ​ေနထိုင္​မႈတို႔သည္​ သူ၏စာ​ေရးဟန္​ကို လႊမ္​းမိုး​ေန​ေပသည္​။က​ဗ်ာဆရာသည္​ hypocrite ျဖစ္​ပါက သူ၏စာ​ေရးဟန္​တြင္​ hypocrite writing style ျဖစ္​​ေနသည္​ကို​ေတြ႔ရ​ေပမည္​။
( Hypocrite  ကို အဓိပၸါယ္​ျပန္​ဆိုပါက အ​ေျပာႏွင္​့အလုပ္​မည္​ီသူ ၊ ပါးစပ္​က ဘုရားဘုရား လက္​က ကားယားကားယား လုပ္​​ေနသူဟူ၍ အနီးစပ္​ဆံုးျပန္​ဆိုႏိုင္​သည္​။ )

အႏုပညာဆိုင္​ရာက်င္​့ဝတ္​ ( Aritistic ethics ) ႏွင္​့ လူမႈက်င္​့ဝတ္​ ( Social ethics ) တို႔သည္​ က​ဗ်ာဆရာ၏ (aesthetic value) ကို မ်ားစြာ​ေမာင္​းႏွင္​​ေပး​ေသာအရာႏွစ္​ခု ျဖစ္​​ေလသည္​။
ဥပမာအားျဖင္​့..အလန္​ဂင္​းစ္​ဘတ္​ ၊ ဂြၽန္​အက္​႐ွ္​ဘယ္​ရီ ၊ ခ်ားလ္​ဘန္​စတိုင္​း ၊ ​ေဒး​ဗစ္​အန္​တင္​ ၊ ခ်ားလ္​​ေအာ္​ဆန္​ ၊ ရီတာဒို႔​ဗ္​ ၊ ကားလ္​ဖီးလစ္​ ၊ မိုက္​ကယ္​​ေလာင္​း​ေလ စ​ေသာ က​ဗ်ာဆရာမ်ား၏ ဘာသာစကားအ​ေပၚထား႐ွိ​ေသာ ကြန္​ဆက္​(concept) တို႔သည္​သူတို႔၏က​ဗ်ာမ်ားကို မ်ားစြာလႊမ္​းမိုး​ေပသည္​။သူတို႔၏ စာ​ေရးဟန္​မ်ားကို မ်ားစြာအ​ေထာက္​အကူျပဳ​ေပသည္​။
John Cage သည္​ ​ဗုဒၶဘာသာ၏ meditation သ​ေဘာအရ ၊ အ​ေတြ႔အၾကံဳအရ SILENCE MUSIC ကို ဖန္​တီးျပဳလုပ္​ခဲ့​ေလသည္​။သူ၏က​ဗ်ာမ်ားတြင္​လည္​း ယင္​းသ​ေဘာတရား ကြန္​ဆက္​ ( concept )မ်ားက ​ေမာင္​းႏွင္​အားျဖစ္​သည္​ကုိ ​ေတြ႔ရ​ေပသည္​။
.
အပိုင္​း (၄)
ကြန္​ဆက္​ (concept)သည္​ ျဖစ္​မႈ (isness)ႏွင္​့ ျဖစ္​မႈနည္​းလမ္​း(way of isness)ကို​ေမာင္​းႏွင္​သလို က​ဗ်ာျဖစ္​မႈႏွင္​့ က​ဗ်ာျဖစ္​မႈ၏နည္​းလမ္​းမ်ား ( technique ) ၊ က​ဗ်ာလႈပ္​ႏိႈးမႈမ်ား (simulation)ႏွင္​့မ်ားစြာ သက္​ဆိုင္​​ေပသည္​။ဥပမာအားျဖင္​့ က​ဗ်ာျဖစ္​မႈတြင္​ ဘာသာစကား၏ အျမင္​သ႑ာန္​​ေဖာ္​ျပမႈ(concept poetry) ၊
အသံဦးစား​ေပးမႈ(sound poetry)
ဘဝျဖစ္​တည္​မႈ(existence)
ပံုသ႑ာန္​တည္​​ေဆာက္​မႈ
ဖြဲ႔စည္​းတည္​​ေဆာက္​မႈ
အပြင္​့သ​ေဘာတရား(open form)
အဓိပၸါယ္​ျဖစ္​တည္​မႈျဖစ္​စဥ္​(process of making sence)
က​ဗ်ာ၏ဂီတ
Collage နည္​းစနစ္​
Pop art,post-pop art,
ဘဝႏွင္​့က​ဗ်ာ၏ တစ္​ထပ္​တည္းက်ျခင္​း(oneness) သ​ေဘာတရား
ဘဝႏွင္​့က​ဗ်ာတစ္​ထပ္​တည္​းက်၍ က​ဗ်ာ၏ ျဖစ္မွု(​isness)သည္​ က​ဗ်ာဆရာ၏ဘဝျဖစ္​တည္​ျခင္​း (existence) စသည္​တို႔သည္​ ကြန္​ဆက္​က ​ေမာင္​းႏွင္​​ေသာ က​ဗ်ာျဖစ္​မႈ၊က​ဗ်ာျဖစ္​မႈ၏နည္​းလမ္​းမ်ား ျဖစ္​ၾက​ေပသည္​။က​​ဗ်ာတစ္​ပုဒ္​ကို​ေလ့လာ​ေသာအခါ ဖန္​တီးျပဳလုပ္​ထား​ေသာ ကြန္​ဆက္​(concept)အခန္​းက႑သည္​ က်ယ္​ျပန္​႔လွ​ေပသည္​။
.
အပိုင္​း (၅)
ကြန္​ဆက္​ ( concept )သည္​အႏုပညာဘာလဲဆိုကို ​ေမာင္​းႏွင္​​ေပသည္​။​ေခတ္​ၿပိဳင္​က​ဗ်ာကြန္​ဆက္​ ( contemporary poetry concept )သည္​ အႏုပညာကို​ေမာင္​းႏွင္​သလို က​ဗ်ာကိုလည္​း.​ေမာင္​းႏွင္​​ေပသည္​။anti-art,anti-literature စ​ေသာ ပုိစ္​႔​ေမာ္​ဒန္​႐ိုးရာအစဥ္​အလာျဖစ္​​ေန​ေသာ ကြန္​ဆက္​ ( contemporary poetry concept )သည္​ ၂၁ ရာစုအႏုပညာ ၊ ၂၁ ရာစု က​ဗ်ာ​ေဗဒကို​ေမာင္​းႏွင္​​ေနရာ ၂၁ ရာစုအႏုပညာက​ဗ်ာမ်ားကို ၾကည္​့ပါက သမိုင္​း ၊ ယဥ္​​ေက်းမႈ ၊ လူ႔အဖြဲ႔အစည္​း ၊ လူ႔ဝန္​းက်င္​ တို႔ကိုအ​ေျချပဳလ်က္​ ဖန္​တီးျပဳလုပ္​ထား​ေသာ collage,fragmentation,chaos,indertiminacy(မ​ေရရာျခင္​း၊ခ်ီတံုခ်တံုျဖစ္​ျခင္​း)စသည္​့ အျခင္​းအရာမ်ားကို ​ေတြ႔ျမင္​ရ​ေပမည္​။ issue ကို လက္​႐ွိ ျဖစ္​ပ်က္​​ေျပာစရာ အျခင္​းအရာမ်ားဟု နားလည္​ႏိုင္​သည္​။
[ after post-modernism သည္​ beyondness ႏွင့္​ hybridity (​ေပါင္​းစပ္​ျဖစ္​တည္​)သြား​ေသာ အႏုပညာ ]
.
အပိုင္​း ( ၆ ) ကြန္​ဆက္​(concept)သည္​ နည္​းစနစ္​ဆိုင္​ရာလြတ္​​ေျမာက္​မႈ ( Technical Liberation) ကို​ေမာင္​းႏွင္​သည္​။နည္​းစနစ္​မ်ားႏွင္​့ျပည္​့ႏွက္​​ေန​ေသာ က​ဗ်ာမ်ားသည္​ အဓိပၸါယ္​ကို ခြက္​တစ္​ခုထဲထည္​့ထားသလိုျဖစ္​​ေန၍ Charless Olson က open from technical liberation လုပ္​ခဲ့သည္​။
ပန္းခ်ီတြင္​ ready made မ်ားသံုးသည္​။collage မ်ားအားက​ဗ်ာတြင္​သံုးသည္​။

.......................
အပိုင္​း(၇).
ကြန္​ဆက္​(concept)သည္​ Psychological Liberation ကို​ေမာင္​းႏွင္​သည္​။အလန္​ဂင္​းစဘတ္​သည္​ ​ဗုဒၶဘာသာ concept mantra မ်ားရြတ္​ဆိုသည္​။meditation poem,perfomance poetry မ်ား လုပ္​ခဲ့သည္​။​ေႏွာင္​းပို႔စ္​​ေမာ္​ဒန္​ဆရာတို႔ကလည္​း အတၱဖယ္​ထား​ေသာက​ဗ်ာမ်ား(selfless poem)ျဖစ္​​ေသာ docupoem မ်ား၊​ေၾကာ္​ျငာ၊သတင္​းစာ၊ဂ်ာနယ္​မ်ား၏ အ​ေရးအသားမ်ားကုိ က​ဗ်ာထဲတြင္​ထည္​့သြင္​းျခင္​းတို႔ ျပဳလုပ္​လာၾကသည္​။ဤတြင္​ အခ်ိဳး၊အခ်ိဳးမ႐ွိျခင္​းဟူ​ေသာကြန္​ဆက္​ (concept) ကုိ စဥ္​းစားလာၾက​ေပသည္​။
.
အပိုင္​း ( ၈ )
.....................#ၿငိဏ္​း​ေဝ

(၈).အရာရာတိုင္​းတြင္​ ကြန္​ဆက္​(concept)႐ွိသည္​။စားပြဲ၊ကုလားထိုင္​၊စာအုပ္​၊ဘာသာစကား၊က​ဗ်ာ၊ဝတၳဳ၊စကား​ေျပ၊သီခ်င္​း၊ဂီတ စသည္​့အရာအားလံုးတြင္​ ကြန္​ဆက္​(concept)႐ွိသည္​။ထိုကြန္​ဆက္​(concept)သည္​ က​ဗ်ာဆရာႏွင္​့ဆိုင္​သည္​။ကဗ်ာဆရာ၏ အသိဥာဏ္​၊က​ဗ်ာဆရာ၏ ဘဝ၊လူ႔အဖြဲ႔အစည္​းအ​ေပၚကဗ်ာဆရာ၏ တုံ႔ျပန္​မႈ စသည္​တို႔က ​ေပါက္​ဖြားလာသည္​။

ထို႔​ေၾကာင္​့ ၂၁ ရာစုက​ဗ်ာဆရာ၏ ကြန္​ဆက္​(concept)သည္​ ၂၁ ရာစုက​ဗ်ာျဖစ္​သည္​။က​ဗ်ာကိုမယံု။က​ဗ်ာထဲတြင္​႐ွိ​ေသာ၊က​​ဗ်ာ၏​ေနာက္​ကြယ္​တြင္​႐ွိ​ေသာ က​ဗ်ာဆရာ၏ ကြန္​ဆက္​(concept)ကိုသာ ယံုသည္​။႐ွိမႈ​ေ​​ဗဒက​ဗ်ာႏွင္​့သိမႈ​ေဗဒက​ဗ်ာကို ​ေျပာၾကည္​့ျခင္​း ျဖစ္​ပါသည္။ျမန္​မာ​ေခတ္​ၿပိဳင္​က​ဗ်ာ ​ေနာက္​/အထဲမွာ ဘာကြန္​ဆက္​ ႐ွိသလဲ။

[ ဒါဆို ကြန္​ဆက္​လြတ္​ေ​ျမာက္မႈ (concept liberation) ကုိ ဘယ္​လိုၾကည္​့ျမင္​ဖန္​တီးမလဲ။ကြန္​ဆက္​​ေတြနဲ႔႐ွိမႈ​ေဗဒဆက္​သြယ္​မႈ၊အဓိပၸါယ္​​ေဖာ္​မႈျဖစ္​စဥ္​ထဲမွာ လူ႔ဘဝ၊လူ႔ပတ္​ဝန္​းက်င္​၊သမိုင္​း၊ဘာသာစကားရဲ႕က႑ ဘယ္​လိုပါဝင္​​ေနသလဲ။ပု့ိစ္​​ေမာ္​ဒန္​​ေခ​တ္​ၿပိဳင္​ကဗ်ာ​ေဗဒ​ေတြရဲ႕ ​​ေက်ာရုိးကြန္​ဆက္​​ေတြဟာ အႏုရသ၊အႏုဗဟုရသ၊ဗဟုလူမႈ​ေဗဒ​ေတြကုိ ဘယ္​လုိ႐ုိက္​ခတ္​သလဲ၊​ေမာင္​းႏွင္​သလဲ စသည္​တု႔ိကို ​ေမးခြန္​းထုတ္​ႏိုင္​လာ​ေပသည္​။]

။...............။.
#ၿငိဏ္​း​ေဝ
#နကမၸတိ (၂၁) ရာစုက​ဗ်ာ​ေဗဒအသစ္​မ်ားစာအုပ္​မွ....ကြန္​ဆက္​ခ်ဴရယ္​ပိုအက္​ထရီ(conceptual poetry)
__________________________
ၿငိဏ္​း​ေဝ
.

၂၁ ရာစု ကြန္​ဆက္​ ( concept ) ​ေတြနဲ႔ ​ေခတ္​ၿပိဳင္​က​ဗ်ာ
....................
ျမန္​မာက​ဗ်ာသမိုင္​း​ေၾကာင္​း၊အ​ေမရိကန္​က​ဗ်ာသမိုင္​း​ေၾကာင္​း၊ဥ​ေရာပက​ဗ်ာသမိုင္​း​ေၾကာင္​း စသည္​ျဖင္​့ ​ေဒသကြဲျပား အမည္​နာမပညတ္​ ကြဲျပား​ေသာ္​လည္​း က​ဗ်ာဖန္​တီးျပဳလုပ္​သည္​့အခါ က​ဗ်ာဆရာ၏ ဥာဏ္​ရည္​ ( concept ) သည္​ မည္​မွ်အတိုင္​းအတာအထိအ​ေရးပါသနည္​းဆိုတာကို ဆင္​ျခင္​သံုးသပ္​ၾကည္​့မိ​ေသာအခါ

အပိုင္​း ( ၁ )
ကြန္​ဆက္​ ( concept ) သည္​ ဘာသာစကားကို​ေမာင္​းႏွင္​သည္​ကို​ေတြ႔ရသည္​။ဘာသာစကားအ​ေပၚျမင္​​ေသာ က​ဗ်ာဆရာ၏ကြန္​ဆက္​ ( concept ) သည္​ က​ဗ်ာတစ္​ပုဒ္​ျဖစ္​​ေပၚလာမႈ၊​ေတြ႕႐ွိမႈကို လႊမ္​းမိုးသည္​။ဥပမာအားျဖင္​့ ဝါက်တစ္​​ေၾကာင္​းသည္​ အသံ၊အဓိပၸါယ္​၊ဂီတဆိုင္​ရာအရည္​အ​ေသြး၊အျမင္​ဆိုင္​ရာအားသာခ်က္​ကို.မည္​သို႔ဖန္​တီးသနည္​း။ ( language poetry, talk poem, post language poetry ) ၊ ​​ေဒြးခ်ိဳး ၊ ​ေလးခ်ိဳး ၊ ​ေလးလံုးစပ္​ ၊ ​ေခတ္​စမ္​းက​ဗ်ာ ၊ ​ေတာ္​လွန္​က​ဗ်ာ ၊ ​ေမာ္​ဒန္​က​ဗ်ာ ၊ ပိုစ္​့​ေမာ္​ဒန္​က​ဗ်ာ ၊ စကား​ေျပက​ဗ်ာ ၊ အသံက​​ဗ်ာ အျမင္​အာရံုက​ဗ်ာ စသည္​့ က​ဗ်ာအမ်ိဳးမ်ိဳးတြင္​ `ဘာသာစကား´(( concept ) က​ဗ်ာဆရာ တစ္​ဥ္ီးခ်င္​းစီက အဓိပၸါယ္​ျပဳ ယူဆထား​ေသာ ) ကို​ေတြ႔ရ​ေပမည္​။ဘာသာစကားဟူ​ေသာအ​ေျခခံ ႐ုပ္​ဝတၳဳအခ်င္​းခ်င္​း ပြတ္​တိုက္​မႈ ၊ လြင္​့စင္​မႈ ၊ အဓိပၸါယ္​ခက္​မႈ ၊ ဟာလာဟင္​းလင္​းျဖစ္​မႈ စသည္​တို႔ကို က​ဗ်ာတြင္​​ေတြ႔ႏို င္​​ေပသည္​။ဥပမာအားျဖင္​့ loss of syntax ( ဝါက်တည္​​ေဆာက္​ပံု​ေပ်ာက္​ဆံုးမႈ ) ကို ပို႔စ္​​ေမာ္​ဒန္​ language poetry တြင္​ ​ေတြ႔ႏိုင္​သည္​။ အာ​ဗြန္​ဂတ္​​ေ႐ွ႕​ေျပးက​ဗ်ာမ်ားတြင္​ ​ေတြ႔ႏိုင္​သည္​ ။ ဘာသာစကားျဖင္​့ျပဳလုပ္​ထား​ေသာက​ဗ်ာတြင္​ ဘာသာစကားသည္​မည္​သို႔ အဓိပၸါယ္​ဖြင္​့ဆို​ေနသနည္​း။မည္​သို႔ပံုသ႑ာန္​​ေပးမည္​နည္​း။ထိုအရာအားလံုး၏​ေနာက္​တြင္​ ဘာသာစကားအ​ေပၚထား႐ွိ​ေသာ ကြန္​ဆက္​ ( concept ) ကို​ေတြ႔ႏိုင္​​ေပသည္​။
.
အပိုင္​း ( ၂ )
ကြန္​ဆက္​ ( concept ) သည္​ ဘဝက္​ုိ​ေမာင္​းႏွင္​သည္​ကို ​ေတြ႔ရသည္​။ဘဝအ​ေပၚတြင္​ထား႐ွိ​ေသာ ကြန္​ဆက္​ ( concept ) ကို အ​ေျခခံ၍ က​ဗ်ာဆရာသည္​ မိမိပတ္​ဝန္​းက်င္​ ၊ မိမိ၏ အဇၥ်တၱကို ကိုင္​တြယ္​သံုးသပ္​ရင္​း က​ဗ်ာဟူ​ေသာအႏုပညာပစၥည္​း (သို႔ ) အႏုပညာမဟုတ္​​ေသာ အႏုပညာပစၥည္​း ( anti-art-poetry ) ကို ဖန္​တီးျပဳလုပ္​​ေပသည္​။ထိုဘဝအ​ေပၚထား​ေသာ ကြန္​ဆက္​ (concept) အရ က​ဗ်ာတြင္​
တစ္​စစီျဖစ္​​ေနျခင္​း ( fragmentation ) ၊
ကိုယ္​စားျပဳျခင္​း (representation ) ၊
ကိုယ္​စားမျပဳျခင္​း ( non-representation ) ၊
ဇာတ္​လမ္​း ( story ) ၊
ဇာတ္​​ေၾကာင္​း​ေျပာဟန္​ ( narrative ) ၊
အ​ေၾကာင္​းအရာ ( content)  တို႔ကို
အခ်ိဳးက် ( proportionate ) ၊
အခ်ိဳးမက် အခ်ိဳးမဲ့ ( without proportion ) စြာဖန္​တီးျပဳလုပ္​​ေပသည္​။
ဥပမာအားျဖင္​့ ​ေ႐ွးဦးပို႔စ္​​ေမာ္​ဒန္​က​ဗ်ာဆရာတို႔က တစ္​စစီျဖစ္​​ေနျခင္​း ( fragmentation ) ကို အဓိကထားလုပ္​​ေဆာင္​​ေသာ္​လည္​း ​ေႏွာင္​းပို႔စ္​​ေမာ္​ဒန္​ဆရာတို႔က က်န္​႐ွိ​ေသာ
ကိုယ္​စားျပဳျခင္​း (Representation)
ကိုယ္​စားမျပဳျခင္​း (Non-representation)
​ဇာတ္​လမ္​း (Story)
ဇာတ္​​ေၾကာင္​း​ေျပာဟန္​ (Narrative) စ​ေသာ ကြန္​ဆက္​ ( concept ) မ်ားကို ​ေရာ​ေႏွာအသံုးခ် ၊ အခ်ိဳးက် ၊ အခ်ိဳးမဲ့စြာ သံုးလာသည္​ကို​ေတြ႔ရ​ေပသည္​။
.
အပိုင္​း ( ၃ )
ကြန္​ဆက္​ ( concept ) သည္​ က​ဗ်ာဆရာ၏​စာ​ေရးဟန္​ ( writing style ) ကို​ေမာင္​းႏွင္​သည္​။က​ဗ်ာဆရာ၏ ဘာသာစကား ၊ ဘဝအ​ေပၚထား႐ွိ​ေသာ ကြန္​ဆက္​ ( concept ) သည္​ က​ဗ်ာဆရာ၏ စာ​ေရးဟန္​ကို ​ေမာင္​းႏွင္​​ေပသည္​။က​ဗ်ာတစ္​ပုဒ္​ကို ​ေလ့လာ​ေသာအခါ က​ဗ်ာဆရာ၏ ဘာသာစကား​ေရြးခ်ယ္​အသံုးျပဳမႈ ၊ ဘဝအ​ေပၚက​ဗ်ာဆရာ၏ ​ေနထိုင္​မႈတို႔သည္​ သူ၏စာ​ေရးဟန္​ကို လႊမ္​းမိုး​ေန​ေပသည္​။က​ဗ်ာဆရာသည္​ hypocrite ျဖစ္​ပါက သူ၏စာ​ေရးဟန္​တြင္​ hypocrite writing style ျဖစ္​​ေနသည္​ကို​ေတြ႔ရ​ေပမည္​။
( Hypocrite  ကို အဓိပၸါယ္​ျပန္​ဆိုပါက အ​ေျပာႏွင္​့အလုပ္​မည္​ီသူ ၊ ပါးစပ္​က ဘုရားဘုရား လက္​က ကားယားကားယား လုပ္​​ေနသူဟူ၍ အနီးစပ္​ဆံုးျပန္​ဆိုႏိုင္​သည္​။ )

အႏုပညာဆိုင္​ရာက်င္​့ဝတ္​ ( Aritistic ethics ) ႏွင္​့ လူမႈက်င္​့ဝတ္​ ( Social ethics ) တို႔သည္​ က​ဗ်ာဆရာ၏ (aesthetic value) ကို မ်ားစြာ​ေမာင္​းႏွင္​​ေပး​ေသာအရာႏွစ္​ခု ျဖစ္​​ေလသည္​။
ဥပမာအားျဖင္​့..အလန္​ဂင္​းစ္​ဘတ္​ ၊ ဂြၽန္​အက္​႐ွ္​ဘယ္​ရီ ၊ ခ်ားလ္​ဘန္​စတိုင္​း ၊ ​ေဒး​ဗစ္​အန္​တင္​ ၊ ခ်ားလ္​​ေအာ္​ဆန္​ ၊ ရီတာဒို႔​ဗ္​ ၊ ကားလ္​ဖီးလစ္​ ၊ မိုက္​ကယ္​​ေလာင္​း​ေလ စ​ေသာ က​ဗ်ာဆရာမ်ား၏ ဘာသာစကားအ​ေပၚထား႐ွိ​ေသာ ကြန္​ဆက္​(concept) တို႔သည္​သူတို႔၏က​ဗ်ာမ်ားကို မ်ားစြာလႊမ္​းမိုး​ေပသည္​။သူတို႔၏ စာ​ေရးဟန္​မ်ားကို မ်ားစြာအ​ေထာက္​အကူျပဳ​ေပသည္​။
John Cage သည္​ ​ဗုဒၶဘာသာ၏ meditation သ​ေဘာအရ ၊ အ​ေတြ႔အၾကံဳအရ SILENCE MUSIC ကို ဖန္​တီးျပဳလုပ္​ခဲ့​ေလသည္​။သူ၏က​ဗ်ာမ်ားတြင္​လည္​း ယင္​းသ​ေဘာတရား ကြန္​ဆက္​ ( concept )မ်ားက ​ေမာင္​းႏွင္​အားျဖစ္​သည္​ကုိ ​ေတြ႔ရ​ေပသည္​။
.
အပိုင္​း (၄)
ကြန္​ဆက္​ (concept)သည္​ ျဖစ္​မႈ (isness)ႏွင္​့ ျဖစ္​မႈနည္​းလမ္​း(way of isness)ကို​ေမာင္​းႏွင္​သလို က​ဗ်ာျဖစ္​မႈႏွင္​့ က​ဗ်ာျဖစ္​မႈ၏နည္​းလမ္​းမ်ား ( technique ) ၊ က​ဗ်ာလႈပ္​ႏိႈးမႈမ်ား (simulation)ႏွင္​့မ်ားစြာ သက္​ဆိုင္​​ေပသည္​။ဥပမာအားျဖင္​့ က​ဗ်ာျဖစ္​မႈတြင္​ ဘာသာစကား၏ အျမင္​သ႑ာန္​​ေဖာ္​ျပမႈ(concept poetry) ၊
အသံဦးစား​ေပးမႈ(sound poetry)
ဘဝျဖစ္​တည္​မႈ(existence)
ပံုသ႑ာန္​တည္​​ေဆာက္​မႈ
ဖြဲ႔စည္​းတည္​​ေဆာက္​မႈ
အပြင္​့သ​ေဘာတရား(open form)
အဓိပၸါယ္​ျဖစ္​တည္​မႈျဖစ္​စဥ္​(process of making sence)
က​ဗ်ာ၏ဂီတ
Collage နည္​းစနစ္​
Pop art,post-pop art,
ဘဝႏွင္​့က​ဗ်ာ၏ တစ္​ထပ္​တည္းက်ျခင္​း(oneness) သ​ေဘာတရား
ဘဝႏွင္​့က​ဗ်ာတစ္​ထပ္​တည္​းက်၍ က​ဗ်ာ၏ ျဖစ္မွု(​isness)သည္​ က​ဗ်ာဆရာ၏ဘဝျဖစ္​တည္​ျခင္​း (existence) စသည္​တို႔သည္​ ကြန္​ဆက္​က ​ေမာင္​းႏွင္​​ေသာ က​ဗ်ာျဖစ္​မႈ၊က​ဗ်ာျဖစ္​မႈ၏နည္​းလမ္​းမ်ား ျဖစ္​ၾက​ေပသည္​။က​​ဗ်ာတစ္​ပုဒ္​ကို​ေလ့လာ​ေသာအခါ ဖန္​တီးျပဳလုပ္​ထား​ေသာ ကြန္​ဆက္​(concept)အခန္​းက႑သည္​ က်ယ္​ျပန္​႔လွ​ေပသည္​။
.
အပိုင္​း (၅)
ကြန္​ဆက္​ ( concept )သည္​အႏုပညာဘာလဲဆိုကို ​ေမာင္​းႏွင္​​ေပသည္​။​ေခတ္​ၿပိဳင္​က​ဗ်ာကြန္​ဆက္​ ( contemporary poetry concept )သည္​ အႏုပညာကို​ေမာင္​းႏွင္​သလို က​ဗ်ာကိုလည္​း.​ေမာင္​းႏွင္​​ေပသည္​။anti-art,anti-literature စ​ေသာ ပုိစ္​႔​ေမာ္​ဒန္​႐ိုးရာအစဥ္​အလာျဖစ္​​ေန​ေသာ ကြန္​ဆက္​ ( contemporary poetry concept )သည္​ ၂၁ ရာစုအႏုပညာ ၊ ၂၁ ရာစု က​ဗ်ာ​ေဗဒကို​ေမာင္​းႏွင္​​ေနရာ ၂၁ ရာစုအႏုပညာက​ဗ်ာမ်ားကို ၾကည္​့ပါက သမိုင္​း ၊ ယဥ္​​ေက်းမႈ ၊ လူ႔အဖြဲ႔အစည္​း ၊ လူ႔ဝန္​းက်င္​ တို႔ကိုအ​ေျချပဳလ်က္​ ဖန္​တီးျပဳလုပ္​ထား​ေသာ collage,fragmentation,chaos,indertiminacy(မ​ေရရာျခင္​း၊ခ်ီတံုခ်တံုျဖစ္​ျခင္​း)စသည္​့ အျခင္​းအရာမ်ားကို ​ေတြ႔ျမင္​ရ​ေပမည္​။ issue ကို လက္​႐ွိ ျဖစ္​ပ်က္​​ေျပာစရာ အျခင္​းအရာမ်ားဟု နားလည္​ႏိုင္​သည္​။
[ after post-modernism သည္​ beyondness ႏွင့္​ hybridity (​ေပါင္​းစပ္​ျဖစ္​တည္​)သြား​ေသာ အႏုပညာ ]
.
အပိုင္​း ( ၆ ) ကြန္​ဆက္​(concept)သည္​ နည္​းစနစ္​ဆိုင္​ရာလြတ္​​ေျမာက္​မႈ ( Technical Liberation) ကို​ေမာင္​းႏွင္​သည္​။နည္​းစနစ္​မ်ားႏွင္​့ျပည္​့ႏွက္​​ေန​ေသာ က​ဗ်ာမ်ားသည္​ အဓိပၸါယ္​ကို ခြက္​တစ္​ခုထဲထည္​့ထားသလိုျဖစ္​​ေန၍ Charless Olson က open from technical liberation လုပ္​ခဲ့သည္​။
ပန္းခ်ီတြင္​ ready made မ်ားသံုးသည္​။collage မ်ားအားက​ဗ်ာတြင္​သံုးသည္​။

.......................
အပိုင္​း(၇).
ကြန္​ဆက္​(concept)သည္​ Psychological Liberation ကို​ေမာင္​းႏွင္​သည္​။အလန္​ဂင္​းစဘတ္​သည္​ ​ဗုဒၶဘာသာ concept mantra မ်ားရြတ္​ဆိုသည္​။meditation poem,perfomance poetry မ်ား လုပ္​ခဲ့သည္​။​ေႏွာင္​းပို႔စ္​​ေမာ္​ဒန္​ဆရာတို႔ကလည္​း အတၱဖယ္​ထား​ေသာက​ဗ်ာမ်ား(selfless poem)ျဖစ္​​ေသာ docupoem မ်ား၊​ေၾကာ္​ျငာ၊သတင္​းစာ၊ဂ်ာနယ္​မ်ား၏ အ​ေရးအသားမ်ားကုိ က​ဗ်ာထဲတြင္​ထည္​့သြင္​းျခင္​းတို႔ ျပဳလုပ္​လာၾကသည္​။ဤတြင္​ အခ်ိဳး၊အခ်ိဳးမ႐ွိျခင္​းဟူ​ေသာကြန္​ဆက္​ (concept) ကုိ စဥ္​းစားလာၾက​ေပသည္​။
.
အပိုင္​း ( ၈ )
....................

(၈).အရာရာတိုင္​းတြင္​ ကြန္​ဆက္​(concept)႐ွိသည္​။စားပြဲ၊ကုလားထိုင္​၊စာအုပ္​၊ဘာသာစကား၊က​ဗ်ာ၊ဝတၳဳ၊စကား​ေျပ၊သီခ်င္​း၊ဂီတ စသည္​့အရာအားလံုးတြင္​ ကြန္​ဆက္​(concept)႐ွိသည္​။ထိုကြန္​ဆက္​(concept)သည္​ က​ဗ်ာဆရာႏွင္​့ဆိုင္​သည္​။ကဗ်ာဆရာ၏ အသိဥာဏ္​၊က​ဗ်ာဆရာ၏ ဘဝ၊လူ႔အဖြဲ႔အစည္​းအ​ေပၚကဗ်ာဆရာ၏ တုံ႔ျပန္​မႈ စသည္​တို႔က ​ေပါက္​ဖြားလာသည္​။

ထို႔​ေၾကာင္​့ ၂၁ ရာစုက​ဗ်ာဆရာ၏ ကြန္​ဆက္​(concept)သည္​ ၂၁ ရာစုက​ဗ်ာျဖစ္​သည္​။က​ဗ်ာကိုမယံု။က​ဗ်ာထဲတြင္​႐ွိ​ေသာ၊က​​ဗ်ာ၏​ေနာက္​ကြယ္​တြင္​႐ွိ​ေသာ က​ဗ်ာဆရာ၏ ကြန္​ဆက္​(concept)ကိုသာ ယံုသည္​။႐ွိမႈ​ေ​​ဗဒက​ဗ်ာႏွင္​့သိမႈ​ေဗဒက​ဗ်ာကို ​ေျပာၾကည္​့ျခင္​း ျဖစ္​ပါသည္။ျမန္​မာ​ေခတ္​ၿပိဳင္​က​ဗ်ာ ​ေနာက္​/အထဲမွာ ဘာကြန္​ဆက္​ ႐ွိသလဲ။

[ ဒါဆို ကြန္​ဆက္​လြတ္​ေ​ျမာက္မႈ (concept liberation) ကုိ ဘယ္​လိုၾကည္​့ျမင္​ဖန္​တီးမလဲ။ကြန္​ဆက္​​ေတြနဲ႔႐ွိမႈ​ေဗဒဆက္​သြယ္​မႈ၊အဓိပၸါယ္​​ေဖာ္​မႈျဖစ္​စဥ္​ထဲမွာ လူ႔ဘဝ၊လူ႔ပတ္​ဝန္​းက်င္​၊သမိုင္​း၊ဘာသာစကားရဲ႕က႑ ဘယ္​လိုပါဝင္​​ေနသလဲ။ပု့ိစ္​​ေမာ္​ဒန္​​ေခ​တ္​ၿပိဳင္​ကဗ်ာ​ေဗဒ​ေတြရဲ႕ ​​ေက်ာရုိးကြန္​ဆက္​​ေတြဟာ အႏုရသ၊အႏုဗဟုရသ၊ဗဟုလူမႈ​ေဗဒ​ေတြကုိ ဘယ္​လုိ႐ုိက္​ခတ္​သလဲ၊​ေမာင္​းႏွင္​သလဲ စသည္​တု႔ိကို ​ေမးခြန္​းထုတ္​ႏိုင္​လာ​ေပသည္​။]

။...............။..
#ၿငိဏ္​း​ေဝ
#နကမၸတိ (၂၁) ရာစုက​ဗ်ာ​ေဗဒအသစ္​မ်ားစာအုပ္​မွ....